زمین شناسي - گسل ها

ساختمان زمین شناسی فلات ایران و حواشی این فلات، به سیستم کمربند چین خورده دوران سوم زمین شناسی ارتباط دارد که از نظر ذخایر معدنی و اقتصادی یک عامل بالقوه و مثبت، و از نظر تکانهای لرزه خیزی یک عامل منفی، محسوب میشود. کشور ایران، در قسمت میانی کمربند کوه زایی آلپی قرار دارد؛ حرکاتی که هنوز به اتمام نرسیده و تعادل نهایی در آن برقرار نشده است؛ لذا با توجه به موقعیت ایران و واقع شدن در بین دو قاره قدیمی و مقاوم یعنی اوراسیا در شمال، و آفریقا – عربستان در جنوب، این کشور پلت فرمی ترد و شکننده دارد.

به طور کلی، سه منطقه زلزله خیز در ایران وجود دارد که شامل زاگرس، البرز و ایران مرکزی میشود. صفحه عربستان از جنوب غربی، صفحه هندوستان از شرق و جنوب شرقی، و صفحه سیبری از شمال شرقی به ایران فشار وارد میکنند. مقاومت ایران در مقابل فشارهای وارده، منجر به بروز گسلها و شکستگیهای متعددی شده است و فعالیت این گسل ها باعث گردیده که ایران از مناطق مهم زلزله خیز دنیا محسوب شود. انرژی ناشی از فشارها، در مناطق گسلی ذخیره میشود، و پس از رها شدن به صورت امواج مخرب زلزله موجبات نابودی و تخریب شهرها را فراهم میسازد. زلزله های ایران بیشتر به خاطر فعالیت همین گسل ها است. در این میان، کمربند شمال ایران )البرز( که پهنه تهران نیز در آن واقع شده است، یکی از مناطق پرتحرک زلزله در ایران محسوب میشود و از شمال غربی تا شمال شرقی کشور را در بر میگیرد. این منطقه، از نظر فرکانس و شدت وقوع زلزله از توان بالایی برخوردار است؛ البته شرق البرز بسیار فعال تر از غرب آن است. سه پهنه تکتونیکی عمده )که چندین گسل اصلی و فرعی را شامل میشود(، پهنه شهری تهران و پیرامون را از لحاظ خطر لرزه خیزی تهدید میکند

  • 1- پهنه تکتونیکی شمال تهران؛ که از لشگرک و سوهانک شروع شده و تا فرحزاد و حصارک و از آن جا به سوی غرب تهران امتداد مییابد. این گسل در مسیر خود، مناطق نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه را در برمیگیرد.
  • 2- پهنه تکتونیکی جنوب تهران؛ که پیشبینی میشود در صورت وقوع زلزله خطرناکترین گسل کشور باشد و از جاده خاوران شروع شده و با گذر از مناطق دولت آباد و حرکت روی جاده کمربندی تهران در حوالی کورههای آجرپزی چهاردانگه به پایان میرسد.
  • 3- پهنه تکتونیکی شرق تهران؛ که با گذر از سرخه حصار و بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان کشیده شده است.

مهمترین گسل های مرتبط با محدوده پیکانشهر در سطح کلان حوزه فراگیر عبارتند از:

  • 1- گسل شمال تهران به طول 75 کیلومتر

    گسل شمال تهران، بین شاخه غربی گسل مشا و شهر قرار دارد. اگر گسل شمال تهران فعال شود، میزان خسارت به مراتب خیلی حادتر از زلزله های است که در سال 1968 میلادی رخ داد. از لحاظ مکانی، این گسل در فاصله بین کوههای شمال تهران و شهر و بر روی پهنه های جنوبی کوههای شمال تهران به طول 75 کیلومتر قرار گرفته است. راندگی شمال تهران با درازای بیش از 75 کیلومتر در کوهپایه شمال تهران از شرق دره لشکرک دهسبو در شمال شرقی تهران تا آبادی کاظم آباد در 2 کیلومتری شرقی کلار و شمال بزرگراه تهران - کرج و شهر کرج در غرب ادامه یافته و نزدیکترین گسل زلزله زا به شهر تهران محسوب میشود. به نظر میرسد که این گسل، شاخه ای از گسل فشاری مشا است که در اکثر مناطق شمال تهران و در کوهپایه ها سبب راندگی سازند دوران سوم کرج بر روی آبرفت های هزاردره و آبرفت های ناهمگن در شمال تهران در بخش کوهپایه ایران مرکزی در شمال تهران شده است. راندگی شمال تهران در برخی نقاط مانند باغ اناری در غرب کن و شمال چیتگر، در داخل سازند کرج دیده میشود.

  • 2- گسل معکوس امامزاده داوود

    این گسل، راستای شمال غربی – جنوب غربی دارد و از حوالی منطقه امامزاده داوود عبور میکند. ساختار زمین شناختی آن معکوس بوده و دارای شیبی معادل 80 درجه به سمت شمال شرق است. در حوالی ولنجک، این گسل به گسل شمال تهران میپیوندد.

  • 3- راندگی پورکان وردیج

    این راندگی، از حوالی پورکان در مسیر جاده کرج چالوس تا وردیج و سپس شمال کن و فرحزاد ادامه می یابد و دارای راستای شمال غرب جنوب شرق است. محدوده پیکانشهر در سطح حوزه مداخله و بلافصل خود، در محدوده گسل اصلی و گسل متوسط نبوده و تنها امتداد گسل متوسط در محدوده پارک جنگلی تا نزدیکی محله آزادشهر در شرق پیکانشهر امتداد دارد.

پشتیبانی آنلاین
novinscan@